Hoofdstuk 1 : De dialoog van verwondering tussen Oost en West
Van Kong Zi tot Confucius
Er is altijd wel een zekere wederzijdse fascinatie geweest tussen Oost en West. Hoe komt het bijvoorbeeld dat we Confucius, een van China’s grootste denkers, in het Westen kennen onder een Latijnse naam? Confucius heette namelijk helemaal niet zo. Zijn oorspronkelijke naam was Kong Zi. Dat wij hem hebben leren kennen als Confucius heeft alles te maken met een van de oudste en meest betekenisvolle verbindingen tussen Oost en West: de Zijderoute.
​
De Romeinen waren dol op Chinese zijde, koel in de zomer, warm in de winter, maar hadden geen idee hoe deze zijdezachte stof werd vervaardigd. De techniek achter de zijdeproductie was dan ook een zorgvuldig bewaard staatsgeheim in China. Wie probeerde een cocon van een zijderups het land uit te smokkelen, riskeerde de doodstraf. Op die manier bleef het geheim van de Chinese zijde eeuwenlang verborgen voor de buitenwereld.
Toch vond niet alleen de Chinese zijde zijn weg naar het Westen via deze handelsroute. Ook ideeën, filosofieën en wereldbeelden reisden mee. Zo vond ook het confucianisme uiteindelijk zijn weg naar het Romeinse Rijk — en nog steeds spreken wij Kong Zi aan met zijn Latijnse naam: Confucius.
 |
|---|
Van Versailles tot de Verboden Stad
Ook Lodewijk XIV, de Zonnekoning, was gefascineerd door China. Vanuit Versailles onderhield hij nauwe contacten met keizer Kangxi, de toenmalige heerser van het Chinese rijk. De twee vorsten bleken opvallend gelijkgestemd, niet alleen in hun interesses maar ook in hun levensloop.
​
Beiden bestegen op zeer jonge leeftijd de troon, werden aanvankelijk vertegenwoordigd door hun moeders en regenten, en regeerden uitzonderlijk lange periodes: van het midden van de 17e tot het begin van de 18e eeuw. Zowel Lodewijk XIV als Kangxi toonden een diepe interesse in wetenschap en cultuur, en zetten persoonlijk aan tot culturele bloei en hervorming. Hun regeringen markeerden een periode van grote voorspoed, zowel in Frankrijk als in China.
​
Hoewel de afstand tussen Versailles en de Verboden Stad — ruim 8000 kilometer — een directe ontmoeting onmogelijk maakte, wisselden ze via diplomatieke missies hun wederzijdse bewondering uit. Toen de eerste Franse delegatie in Peking arriveerde, stelde keizer Kangxi enkele onder hen aan als persoonlijke raadgevers en lesgevers. Omgekeerd ontving Lodewijk XIV Chinese gezanten met grote eer, en hij beschouwde deze culturele uitwisseling als een persoonlijk project.
​
In het jaar 1700 liet de Zonnekoning zelfs zijn nieuwjaarsreceptie op Versailles volledig in Chinese stijl aankleden. Zelf verscheen de zonnekoning uiteraard in een typisch goudgeel keizerlijk gewaad, als teken van zijn diepe respect voor de Chinese cultuur.
Tussen de regels...
Het goudgele gewaad van de keizer
De goudgele kleur van het keizerlijke gewaad was in China exclusief voorbehouden aan de keizer. Vanaf de Tang-dynastie (618–907) werd geel de officiële kleur van het keizerlijk huis. Ook tijdens de Ming- en Qing-dynastieën werden wetten uitgevaardigd over kledingreglementen die expliciet bepaalden welke sociale klasse welke kleuren en patronen mocht dragen.
Zelfs leden van de keizerlijke familie of hoge functionarissen moesten toestemming krijgen om bepaalde tinten geel of keizerlijke patronen te dragen. Wie het als gewone burger aandurfde zich in China in het openbaar in die kleur te tooien, zonder keizerlijk mandaat, pleegde daarmee in feite een verdoken staatsgreep. De straf kon variëren van verbanning tot zelfs de doodstraf.
​
Geel stond voor aarde (volgens de leer van de vijf elementen) en de keizer vormde de brug tussen de Hemel en de Aarde (de mensen). De goudgele kleur van het keizerlijke gewaad weerspiegelde deze kosmische rol.
​
Ook het keizerlijke briefpapier en de gebruikte zegels waren vaak met geel omrand. Zelfs de dakpannen in de Verboden Stad zijn goudgeel geglazuurd, wat opnieuw het exclusieve karakter van deze kleur onderstreept.
​
Het panorama van het oude China
Dit schilderij wordt beschouwd als het beroemdste Chinese schilderij. Het draagt de titel: Langs de rivier tijdens het Qingmingfestival, en is te bewonderen in een museum binnen de Verboden Stad in Peking. Vaak wordt het ook wel de ‘Chinese Mona Lisa’ genoemd. Zoals de Mona Lisa voor velen het typische symbool is van de westerse schilderkunst, zo geldt dit werk als hét icoon van de Chinese schilderkunst. Iedereen in China kent het.
​
Het schilderij is amper zo’n 35 cm hoog. Maar wat het werkelijk uitzonderlijk maakt, is de breedte: het is namelijk maar liefst 11 meter breed!
​​​​
​Het is geschilderd op een handrol, wat een erg typisch formaat is binnen de traditionele Chinese schilderkunst. Je zou het zelfs kunnen beschouwen als een vroege vorm van cinematografie. Zo’n handrol werd op een tafel gelegd en met twee handen van rechts naar links gedraaid, waardoor het tafereel als het ware langzaam voor je ogen voorbij glijdt.
​​​
Het verhaal begint aan de rechterzijde, op het platteland, en eindigt links in een visuele climax: het keizerlijk paleis.
Het moet een waar monnikenwerk geweest zijn om dit meesterstuk te vervaardigen, want er zijn meer dan 4.000 figuren op afgebeeld. Het schilderij toont een overvloed aan kleine taferelen die samen een rijk geschakeerd beeld geven van het dagelijkse leven in China ten tijde van de keizers en de dynastieën.
​
Het roept dan ook vanzelf de vraag op: hoe was het om te leven in die tijd? Hoe was het om te leven in het oude China — onder de heerschappij van de keizers, tijdens de verschillende dynastieën?
